Doppelgangery niepodobne – Oliveira i Traveler (Julio Cortázar „Gra w klasy”)

W powieści Julio Cortázara Gra w klasy pojawiają się doppelgangery bardzo nietypowe. Argentyński pisarz zdaje się sugerować, że jego bohater(owie) – i szerzej, człowiek – żyją na dwóch planach, istnieją dwie rzeczywistości, które się wzajemnie dopełniają. Bohaterami Gry w klasy są Oliveira i Traveler – do pewnego momentu zdaje się, że autor pisze o jednej osobie, ich losy tak silnie się splatają, wydarzenia z życia pokrywają. Od strony wizualnej nie można mówić o sobowtórowym podobieństwie bohaterów, jednak istnieje pomiędzy nimi charakterystyczna dla motywu sobowtóra więź oraz relacja komplementarności. Traveler i Oliviera (podobieństwo brzmieniowe nazwisk z pewnością nie jest tu przypadkowe) to coincidentia oppositorum. Ich relacja jest bardzo złożona, spędzają ze sobą wiele czasu, darzą się ogromną przyjaźnią, uzupełniają się wzajemnie, a jednocześnie rywalizują ze sobą, są antagonistami. Oliveira nazywa Travelera swoim Doppelgängerem.

(…) To ty jesteś prawdziwym Doppelgängerem, bo jesteś jakby odcieleśniony (…)
– Nie łam sobie więcej głowy – powiedział Oliveira. – Jakiego wytłumaczenia szukasz, stary? Jedyną prawdziwą różnicą między tobą a mną jest w tej chwili to, że ja jestem sam (…)
– Nie jesteś sam. Chociaż chciałbyś, przez próżność, przez chęć zostania domorosłym Maldororem. Skoro mówiłeś o Doppelgängerze, sam wiesz, że ktoś idzie za tobą, ktoś, kto jest taki sam jak ty, jakkolwiek znajduje się po drugiej stronie tych przeklętych sznurków (…) 

Wszyscy pragniemy tysiącletniego królestwa, czegoś w rodzaju Arkadii, gdzie może bylibyśmy o wiele nieszczęśliwsi niż ty tutaj (bo przecież, Doppelgänger, nie o szczęście nam idzie), ale za to może nie byłoby tam tej straszliwej gry przedstawień, która zajmuje pięćdziesiąt albo sześćdziesiąt lat życia, i może umielibyśmy naprawdę podawać sobie ręce zamiast powtarzać gest strachu, zastanawiając się, czy drugi nie ukrywa w ręku noża. A jeśli już mowa o podstawieniach, to wcale bym się nie zdziwił, gdybyśmy ty i ja okazali się jedną i tą samą osobą – tyle że każdy po swojej stronie (…) Dlatego mam wrażenie, że ty jesteś mój Doppelgänger, bo stale tylko przechodzę z twojej strefy do mojej, i w tych żałosnych podróżach mam uczucie, że jesteś czymś ze mnie, co zostaje tu, patrząc na mnie z litością…

Julio Cortázar, Gra w klasy, przeł. Z. Chądzyńska, Wydawnictwo MUZA, Warszawa 2004, s. 421, 425-428.